মুদ্ৰা আৰু বেংক ব্যৱস্থা | দশম শ্ৰেণীৰ সমাজ বিজ্ঞান অর্থনীতি মুদ্ৰা আৰু বেংক ব্যৱস্থা |
মুদ্ৰা
আৰু বেংক ব্যৱস্থা
মুদ্ৰা আৰু বেংক ব্যৱস্থা
অনুশীলনী
অতি চমু উত্তৰৰ প্ৰশ্ন-
1.
বিনিময় প্ৰথা কি ?
উত্তৰ:- সামগ্ৰীৰ বিপৰীতে সামগ্ৰীৰ প্ৰত্যক্ষ বিনিময়েই হ’ল- বিনিময় প্ৰথা ।
যি ব্যৱস্থাত দ্ৰৱ্যৰ সলনি দ্ৰৱ্যৰ বিনিময় হয় তাকে বিনিময় প্ৰথা বোলে ।
2.
মুদ্ৰা কি ?
উত্তৰ:- বিনিময়ৰ মাধ্যম হিচাপে সাধাৰণ গ্ৰহণযোগ্যতা থকা আৰু লগতে
সামগ্ৰীৰ মূল্যৰ মাপকাঠী আৰু মূল্যৰ ভাণ্ডাৰ হিচাপে কাৰ্যসম্পাদন কৰা যিকোনো
সামগ্ৰীয়ে মুদ্ৰা ।
3.
মুদ্ৰাৰ এটা কাৰ্য উল্লেখ কৰা ǀ
উত্তৰ:- মুদ্ৰা বিনিময়ৰ মাধ্যম হিচাপে ব্যৱহাৰ কৰে ।
4.
অবিহিত মুদ্ৰাৰ এটা উদাহৰণ
দিয়া ǀ
উত্তৰ:- অবিহিত মুদ্ৰাৰ এটা উদাহৰণ হ’ল - চেক
মুদ্ৰা ǀ
5.
প্ৰতিনিধিত্বমূলক কাগজী
মুদ্ৰা কি ?
উত্তৰ:- ধাতুগত মুদ্ৰাৰ মান বুজাবলৈ কাগজী মুদ্ৰা ব্যৱহাৰ কৰা হয় ।
যেনে- পূৰ্বতে ১০০ টকাৰ কাগজী মুদ্ৰা ১০০ টকা মূল্যৰ সোণ বা ৰূপলৈ ৰূপান্তৰিত
হৈছিল ǀ এনে কাগজী মুদ্ৰাক প্ৰতিনিধিত্বমূলক (সোণ বা ৰূপৰ
প্ৰতিনিধি)বা পৰিবৰ্তনীয় কাগজী মুদ্ৰা বোলে ।
6.
বেংক কি ?
উত্তৰ:- বেংক এটা অৰ্থনৈতিক বিত্তিয় অনুষ্ঠান, যি ঋণৰ ব্যৱসায় কৰে । বেংকে
সঞ্চয়কাৰীৰ পৰা
সঞ্চয় সংগ্ৰহ কৰে আৰু সংগৃহীত
সঞ্চয় ঋণ লওঁতা সকললৈ আগবঢ়ায় ǀ ইয়াকে বেংক বুলি কয় ।
7.
ভাৰতীয় ৰিজাৰ্ভ বেংক কোন চনত স্থাপিত হৈছিল ?
উত্তৰ:- ভাৰতীয় ৰিজাৰ্ভ বেংক কোন চনত স্থাপিত ১৯৩৫ চনত হৈছিল ।
8.
চলিত আমানত কি ?
উত্তৰ:- চলিত
আমানতৰ ক্ষেত্ৰত, বেনকত
জমা কৰা ধন সঞ্চয়কাৰীয়ে
বা আমানতকাৰীয়ে নিজৰ সঞ্চয় যিকোনো সময়তে চেকৰ যোগেদি উলিয়াই আনিব পাৰে ।
চমু উত্তৰৰ প্ৰশ্ন :-
1. সংগতিবিহীন অভাৱে বিনিময় প্ৰথাত কিদৰে সমস্যাৰ সৃষ্টি কৰে ?
উত্তৰ:- অভাৱ ৰ মাজত সংগতি নাথাকিলে বিনিময় কাৰ্য সম্পাদন কৰাত
অসুবিধা হয় ǀ উদাহৰণস্বৰূপে ‘ক’ আৰু ‘খ’ দুজন ব্যক্তি ǀ ‘ক’ ই কুহিঁয়াৰ উৎপাদন
কৰে আৰু ধান বিচাৰিছে ; ‘খ’ ই ধান উৎপাদন কৰে আৰু কুহিঁয়াৰ বিচাৰিছে ǀ এই
ক্ষেত্ৰত ‘ক’ আৰু ‘খ’ মাজত অভাৱৰ সংগতি আছে আৰু সেয়েহে দুয়োৰে মাজত বিনিময় সম্ভৱ
হৈছে ǀ যদি অভাৱৰ
সংগতি নাথাকে তেতিয়া দুয়োজনৰ মাজত বিনিময় নহব ǀ উদাহৰণস্বৰূপে ‘খ’ আলু
বিচাৰিছে তেতিয়া ‘ক’ ৰ লগত তেওৰ বিনিময় নহ’ব ǀ
2.
মূল্যৰ ভাণ্ডাৰ বুলিলে কি বুজা ?
উত্তৰ:- মুদ্ৰা ব্যৱস্থাত মুদ্ৰা সঞ্চয় কৰি ৰাখিব পাৰি আৰু সঞ্চিত
মুদ্ৰা প্ৰয়োজন অনুসৰি সামগ্ৰী ক্ৰয় কৰোতে ব্যৱহাৰ কৰিব পাৰি ǀ সেয়ে
মুদ্ৰাৰ সামগ্ৰীসমূহৰ মূল্যৰ ভাণ্ডাৰ বুলি কোৱা হয় ।
3.
মুদ্ৰাৰ কোনটো বৈশিষ্ট্য
সবাতোকৈ গুৰুত্বপূৰ্ণ আৰু কিয় ?
উত্তৰ:- মুদ্ৰাৰ সবাতোকৈ গুৰুত্বপূৰ্ণ বৈশিষ্ট্যটো হৈছে- সাধাৰণ গ্ৰহণযোগ্যতা ǀ
বিনিময়ৰ
মাধ্যম হিচাপে মুদ্ৰাক সকলোৱে গ্ৰহণ কৰে ǀ ই
সকলোৰে মাজত পৰিচিত ।
4.
মুদ্ৰাৰ তাৰল্য গুণ কি ?
উত্তৰ:- যি কোনো
মুদ্ৰা সমমূল্যৰ সা-সামগ্ৰীলৈ
তৎক্ষণাত আৰু প্ৰত্যক্ষভাৱে ৰূপান্তৰিত হোৱা গুণ থকাটোকে মুদ্ৰাৰ তাৰল্য গুণ বুলি কয় ।
5.
‘মুদ্ৰা সা-সামগ্ৰীৰ মূল্যৰ
উমৈহতীয়া মাপকাঠী’ –বাখ্যা কৰা ǀ
উত্তৰ:- মুদ্ৰাৰে
সকলে বস্তু কিনা-বেছা কৰিব পাৰি । যিমান মূল্যবান বস্তুৱেই হওঁক মুদ্ৰাৰে কিনিব
পাৰি । মুদ্ৰাৰ ৰূপত প্ৰকাশ কৰা সামগ্ৰীৰ বিনিময় মুল্যই হ’ল সামগ্ৰীৰটোৰ দাম । মুদ্ৰাৰে দাম দি বস্তু কিনিব পৰা যায় । মুদ্ৰা সামগ্ৰীৰ মূল্যৰ উমৈহতায়া মাপ-কাঠী
; কাৰণ
সকলো আৰ্থিক সামগ্ৰীৰ মূল্য মুদ্ৰাৰ ৰূপত প্ৰকাশ কৰা হয় ।
6.
সসীম বিহিত আৰু অসীম বিহিত মুদ্ৰাৰ পাৰ্থক্য কি ?
উত্তৰ:- সসীম বিহিত আৰু অসীম বিহিত মুদ্ৰাৰ পাৰ্থক্য হ’ল
|
সসীম বিহিত মুদ্ৰা |
অসীম বিহিত মদ্ৰা |
|
1. যি
বিহিত মুদ্ৰাৰ সহায়ত কম আৰু সীমিত
মূল্যৰ লেনদেনহে সম্পন্ন কৰিব পাৰি ,সেই
মুদ্ৰা সসীম বিহিত মুদ্ৰা । যেনে :- কাগজী মুদ্ৰা আৰু ধাতু
মুদ্ৰা । |
1. যি
বিহিত মুদ্ৰাৰে বা ব্যৱস্থাৰে অসীম লেন-দেন
কৰিব পাৰি ,সেই
মুদ্ৰা সসীম বিহিত মুদ্ৰা । যেনে
:- চেক মুদ্ৰা । |
7.
আঞ্চলিক গ্ৰাম্য বেংকে কি
কাৰ্য সম্পাদন কৰে ?
উত্তৰ:- আঞ্চলিক
গ্ৰাম্য বেংকৰ মূল দুটা কাম হ’ল -
- বেপাৰী ,মহাজনসকলৰ
পৰা অত্যাধিক সুদ দি ঋণ লোৱা গাওঁবাসীলৈ অতি কম সুতৰ হাৰত ঋণ প্ৰদান কৰি
দুখীয়া গাঁওবাসীক সকাহ দিয়া ।
- গ্ৰাম্য
সঞ্চয় সংগ্ৰহ কৰি বিভিন্ন উৎপাদনমূলক কাৰ্যত সেই সঞ্চয় ব্যয় কৰা ।
8.
অনা বেংক প্ৰতিষ্ঠানসমূহ বেংকতকৈ কি অৰ্থত বেলেগ ?
উত্তৰ:- অনা বেংক প্ৰতিষ্ঠানসমূহ মাজৰ পাৰ্থক্য
|
বেংকৰ প্ৰতিষ্ঠাপন |
অনা বেংক |
|
1. চেকৰ
ব্যৱহাৰ হয় । |
1. চেকৰ
ব্যৱহাৰ নহয় । |
|
2. বীমা
আঁচনি থাকে । |
2 বীমা
আঁচনি নাথাকে । |
|
3. সঞ্চয়ৰ
নিৰাপত্তা থাকে ǀ |
3. সঞ্চয়ৰ
নিৰাপত্তা নাথাকে | |
দীঘল উত্তৰৰ প্ৰশ্ন :
1.
বিনিময় প্ৰথাৰ চাৰিটা
অসুবিধা বাখ্যা কৰা ।
উত্তৰ:- ক)
সংগতিহীন অভাৱ :
অভাৱ ৰ
মাজত সংগতি নাথাকিলে বিনিময় কাৰ্য সম্পাদন কৰাত অসুবিধা হয় ǀ উদাহৰণস্বৰূপে ‘ক’ আৰু ‘খ’ দুজন ব্যক্তি ǀ ‘ক’ ই কুহিঁয়াৰ উৎপাদন কৰে আৰু ধান বিচাৰিছে ; ‘খ’ ই ধান
উৎপাদন কৰে আৰু কুহিঁয়াৰ বিচাৰিছে ǀ এই
ক্ষেত্ৰত ‘ক’ আৰু ‘খ’ মাজত অভাৱৰ সংগতি আছে আৰু সেয়েহে দুয়োৰে মাজত বিনিময় সম্ভৱ
হৈছে ǀ যদি অভাৱৰ সংগতি নাথাকে তেতিয়া দুয়োজনৰ মাজত বিনিময় নহব ǀ উদাহৰণস্বৰূপে- ‘খ’ আলু বিচাৰিছে তেতিয়া ‘ক’ ৰ লগত তেওৰ বিনিময় নহ’ব ।
খ)
হিচাপ নিকাচৰ উমৈহতীয়া এককৰ অভাৱ :
বিনিময় প্ৰথাত
বিনিময়যোগ্য সামগ্ৰীৰ সংখ্যা বহুত ǀ প্ৰতিটো
সামগ্ৰীৰ মূল্য আন সামগ্ৰীৰ মাধ্যমেৰে প্ৰকাশ কৰিব লাগিব ǀ যেনে – ১ টা আপেলৰ সমান ৩টা মধুৰিআম । কিন্তু
আমৰ এই বিনিময় হাৰ কেৱল এটাই যে এটাই হব তাৰো নিশ্চয়তা নাথাকে ǀ বজাৰত
যিমান সামগ্ৰী আছে সিমান সামগ্ৰীৰ বিপৰীতে বিনিময়ৰ হাৰ থাকিব লাগিব ǀ বজাৰলৈ
ওলাই যোৱা ব্যক্তি এজনে সেই সকলো বোৰ বিনিময়ৰ হাৰ মনত ৰাখিব লাগিব ǀ সেইয়া
অসম্ভৱ কথা । সেইবাবে প্ৰতিটো সামগ্ৰীৰ মূল্য মুদ্ৰাৰ মাধ্যমেৰে প্ৰকাশ কৰা হয় ।
(গ) বিভাজনীয়তাৰ
অসুবিধা :
কিছুমান
সামগ্ৰী আছে যিবোৰ সৰু সৰু গোটত ভাগ কৰিব নোৱাৰি ǀ বিনিময়
প্ৰথাত এই সামগ্ৰীবোৰে প্ৰক্ৰিয়াটো সম্পাদন কৰাত অসুবিধাৰ সৃষ্টি কৰে ǀ যেনে-
এজন মানুহৰ এজনী ছাগলী আছে আৰু তেওঁক এক কিলোগ্ৰাম চাউলৰ প্ৰয়োজন হৈছে, তেনে অৱস্হাত ছাগলীজনী সৰু সৰু অংশত ভাগ কৰি চাউলৰ লগত
বিনিময় কৰাটো সম্ভৱ নহ’ব ।
মুদ্ৰা ব্যৱস্থাত এই অসুবিধা দূৰ হ’ল ।
ঘ)
মূল্যৰ ভাণ্ডাৰৰ অভাৱ
বিনিময়
প্ৰথাত মূল্যৰ ৰূপত সামগ্ৰীৰ ভাণ্ডাৰ সঞ্চয় কৰিব লগা হৈছিল ǀ সামগ্ৰী
বোৰ বেছিদিন সাঁচি ৰাখিব নোৱাৰি ,নষ্ট হৈ
যায় । সেইবাবে
ইয়াৰ অভাৱ হোৱা দেখা যায় ।
2.
মুদ্ৰাৰ যিকোনো চাৰিটা
প্ৰধান বৈশিষ্ট্য বাখ্যা কৰা ।
উত্তৰ:-
মুদ্ৰাৰ যিকোনো চাৰিটা প্ৰধান বৈশিষ্ট্য হৈছে-
ক) মুদ্ৰাৰ সাধাৰণ গ্ৰহণ যোগ্যতা থাকিব লাগে নহলে ই বিনিময়ৰ
মাধ্যম হব নোৱাৰে ǀ
খ) মুদ্ৰাৰ চিনাক্তকৰণ সহজ হব লাগিব ǀ আন সকলো
সাগগ্ৰীতকৈ ই বেলেগ হব লাগিব ǀ মুদ্ৰাৰ
চিনাক্তকৰণ সহজ নহলে সামগ্ৰী বেচা কিনাৰ সময়ত জটিলতাই দেখা দিব ǀ
গ) মুদ্ৰা সহজে নষ্ট হৈ যোৱা সামগ্ৰী হ’ব নোৱাৰে ǀ মাছ,কণী, গাখীৰ, ইত্যাদিৰ কোনোটোৱেই মুদ্ৰা হব নোৱাৰে ǀ কাৰণ
এইবোৰ সামগ্ৰী বেছি দিন নিটিকে ǀ মুদ্ৰা সঞ্চয়ৰ ভাণ্ডাৰ হ’ব লাগিলে মুদ্ৰা বেছি দিনলৈ টিকিব লাগিব ।
ঘ) মুদ্ৰা তাৰল্য গুণ থাকিব লাগিব ǀ যিকোনো
মুদ্ৰা সমসূল্যৰ সা-সামগ্ৰীলৈ
তৎক্ষণাত আৰু প্ৰত্যক্ষভাৱে ৰূপান্তৰিত হলেই মুদ্ৰাৰ তাৰল্য গুণ আছে বুলিব লাগিব । বিনিময়
প্ৰথাত তাৰল্য গুণ নাথাকে কাৰণ সামগ্ৰী তৎক্ষণাত
আৰু প্ৰত্যক্ষভাৱে আন সামগ্ৰীলৈ ৰূপান্তৰ হ’লেও
সামগ্ৰীবোৰ বেছি দিন নিটিকে ।
3.
মুদ্ৰাই সম্পাদন কৰা চাৰিটা প্ৰধান কাৰ্য বাখ্যা কৰা ǀ
উত্তৰ:- মুদ্ৰাই সম্পাদন কৰা চাৰিটা প্ৰধান কাৰ্য হৈছে-
ক) বিনিময়ৰ মাধ্যম
বিনিময়
প্ৰথাত সামগ্ৰীৰ বিপৰীতে সামগ্ৰীৰ প্ৰত্যক্ষ বিনিময় হৈছিল ǀ মুদ্ৰা
ব্যৱস্হাত সামগ্ৰীৰ বিপৰীতে সামগ্ৰীৰ পৰোক্ষ বিনিময় হয় ǀ চাউল
উৎপাদন কৰা ব্যক্তি এজনে বজাৰত চাউল বিক্ৰী কৰি মুদ্ৰা অৰ্জন কৰে আৰু সেই মুদ্ৰাৰ
সহায়ত তেওঁ নিজৰ প্ৰয়োজনীয় সামগ্ৰী ক্ৰয় কৰিব পাৰে ।
খ) সামগ্ৰীৰ মূল্যৰ উমৈহতীয়া মাপকাঠী
মুদ্ৰাৰ
ৰূপত প্ৰকাশ কৰা সামগ্ৰীৰ বিনিময় মুল্যই হ’ল
সামগ্ৰীটোৰ দাম । মুদ্ৰা সামগ্ৰীৰ মূল্যৰ উমৈহতীয়া মাপকাঠী ,কাৰণ সকলো আৰ্থিক সামগ্ৰীৰ মূল্য মুদ্ৰাৰ ৰূপত প্ৰকাশ কৰা
হয় ǀ
গ) স্থগিত দেনা পাওনাৰ মানদণ্ড
কিছুমান
সামগ্ৰী বেচা কিনাৰ সময়ত দামটো লগে লগে পৰিশোধ কৰা নহয় ǀ ঋণৰ
ক্ষেত্ৰত ঋণ লওঁতাই ঋণ পৰিশোধ কৰোতে সময় লয় ǀ এনেবোৰ
ক্ষেত্ৰত ধন আদায় প্ৰক্ৰিয়াটো তৎকালিন নহয়, প্ৰক্ৰিয়াটো
স্হগিত কৰি ৰখা হয় ǀ সকলোবোৰ স্হগিত দেনা পাওনাৰ মান মুদ্ৰাৰ ৰূপত প্ৰকাশ কৰা হয় ǀ
(ঘ)
মূল্য ভাণ্ডাৰ
মুদ্ৰা
ব্যৱস্থাত মুদ্ৰা সঞ্চয় কৰি ৰাখিব পাৰি আৰু সঞ্চিত মুদ্ৰা প্ৰয়োজন অনুসৰি সামগ্ৰী
ক্ৰয় কৰোতে ব্যৱহাৰ কৰিব পাৰি ।
4.
চেক এখন মুদ্ৰা নে ? তোমাৰ উত্তৰ সপক্ষে যুক্তি
দেখুওৱা ǀ
উত্তৰ:- চেক এখন
মুদ্ৰা হব নোৱাৰে ǀচেকৰ
সাধাৰণ গ্ৰহণযোগ্যতা নাথাকে ǀ উদাহৰণস্বৰূপে ব্যক্তি এজনে দোকানৰ পৰা এক কেজি চাউল কিনিছে ǀ এতিয়া
মূল্য বা দাম পৰিশোধ কৰাৰ ক্ষেত্ৰত তেওঁ যদি দোকানজনলৈ মূল্যটো লিখি এখন চেক
দোকানীজনলৈ আগবঢ়ায় দিয়ে তেন্তে সেই চেকখন দোকানীজনে গ্ৰহণ নকৰিব পাৰে ǀ সেইখন
বেংকত দিয়াৰ পিছতহে ধন হাতলৈ আহিব ।
5.
মুদ্ৰাই সৃষ্টি কৰিব পৰা যিকোনো চাৰিটা প্ৰধান অসুবিধা
বাখ্যা কৰা ǀ
উত্তৰ:- মুদ্ৰাই
সৃষ্টি কৰিব পৰা যিকোনো চাৰিটা প্ৰধান অসুবিধা হৈছে-
ক) মুদ্ৰাৰ মূল্যৰ স্থিৰতা নাথাকিলে কেতবোৰ সমস্যাৰ সৃষ্টি
হয় । মুদ্ৰাৰ
মূল্য অৱিৰত ভাৱে কমি গলে মানুহৰ অসুবিধা হয় কাৰণ একেখিনি সামগ্ৰী কিনিবলৈ ক্ৰমাৎ
অধিক ব্যয় কৰিব লগীয়া হয় ǀ
খ) মুদ্ৰা অৰ্থনৈতিক সম্পদ আৰু আয় একত্ৰীকৰণৰ আহিলা হব পাৰে ǀইয়াৰ
ফলত সমাজত অৰ্থনৈতিক বৈষম্য বৃদ্ধি পাব পাৰে ।
গ) মুদ্ৰাৰ প্ৰতি থকা দুৰ্বলতাই সামাজিক মূল্যবোধৰো অৱক্ষয়
ঘটাব পাৰে । মুদ্ৰাক
লৈ সমাজত দুৰ্নীতি,অনিয়ম,অবিচাৰৰ গুৰিতেই মুদ্ৰা বুলি ক’লে অত্যুক্তি কৰা নহ’ব ।
ঘ) মুদ্ৰাৰ পৰা ক’লা
মুদ্ৰাৰ সৃষ্টি হয় ǀ ক’লা
মুদ্ৰা প্ৰকৃততে এক অৰ্থনৈতিক অপৰাধ ǀ এনে বোৰ
অপৰাধৰ ফলত চৰকাৰে ৰাজহ হেৰুৱাব লগা হয় ।
6.
কেন্দ্ৰীয় বেংকেৰ চাৰিটা
প্ৰধান কাৰ্য বাখ্যা কৰা ।
উত্তৰ:- কেন্দ্ৰীয়
বেংকৰ চাৰিটা প্ৰধান কাৰ্য হ’ল-
ক) কাগজী মুদ্ৰা ছপা কৰা
কেন্দ্ৰীয়
বেংকৰ এইটো একচেটীয়া অধিকাৰ । বাকী কোনো বেংকেৰ এই অধিকাৰ নাই ।
খ) আমানত মুদ্ৰা বা ঋণ পৰিমাণ নিয়ন্ত্ৰণ কৰা
কেন্দ্ৰীয়
বেংকে আমানত মুদ্ৰা বা ঋণ মুদ্ৰা নিয়ন্ত্ৰণ কৰে । এই
মুদ্ৰা দেশৰ সৰ্বমুঠ মুদ্ৰাৰ এক বৃহৎ অংশ । বাণিজ্যিক
বেংকসমূহৰ ঋণদান ক্ষমতাৰ ওপৰত আমানত বা ঋণ মুদ্ৰাৰ পৰিমাণ নিৰ্ভৰ কৰে ǀ কেন্দ্ৰীয়
বেংকে ঋণ নিয়ন্ত্ৰণ ব্যৱস্হাৱলী গ্ৰহণ কৰি বাণিজ্যিক বেংকৰ ঋণপ্ৰদান ক্ষমতা
নিয়ন্ত্ৰণ কৰিব পাৰে ǀ
(গ) বেংক
সমূহৰ বেংক
কেন্দ্ৰীয়
বেংকে আন বেংকসমূহৰ হিচাপ নিকাচসমূহ পৰীক্ষা কৰে ǀ কেন্দ্ৰীয়
বেংক অন্য বেংকবোৰৰ বাবে বিপদৰ বন্ধু ǀ আৰ্থিক
সংকটৰ সময়ত কেন্দ্ৰীয় বেংকেই বেংকসমূহৰ বাবে শেষ আশ্ৰয়স্থল ।
(ঘ)
চৰকাৰৰ বিত্তৰ যোগান ধৰোঁতা
বাজেটত
ঘাটিয়ে দেখা দিলে তাক দূৰ
কৰিবলৈ কেন্দ্ৰীয় চৰকাৰে কেন্দ্ৰীয় বেংকৰ পৰা বিত্তীয় সাহাৰ্য লয় ǀ কেন্দ্ৰীয়
বেংকে নতুন মুদ্ৰা সৃষ্টি কৰি এই সাহাৰ্য আগবঢ়ায় ǀ ই
চৰকাৰৰ পৰামৰ্শদাতাও ǀ চৰকাৰৰ
আয় নীতি,ৰাজহ
নীতি, বাণিজ্য
নীতিৰ বিষয়ে কেন্দ্ৰীয় বেংকে পৰামৰ্শ আগবঢ়ায় ǀ চৰকাৰৰ
প্ৰতিনিধি হিচাপে সকলো চৰকাৰী আয় ব্যয়ৰ হিচাপ ৰাখে ǀ
7.
বাণিজ্যিক বেংকে সম্পাদন
কৰা দুটা প্ৰধান কাৰ্য বাখ্যা কৰা ।
উত্তৰ:- বাণিজ্যিক
বেংকে সম্পাদন কৰা দুটা প্ৰধান কাৰ্য হল
১/ বাণিজ্যিক বেংকে জনসাধাৰণৰ পৰা সঞ্চয় কৰে ।এই
সঞ্চয় তিনি প্ৰকাৰৰ (ক) চলিত আমানত (খ) স্থিৰ আমানত (গ)সঞ্চয় আমানত । চলিতআমানতত
সঞ্চয়কাৰীয়ে নিজৰ
সঞ্চিত ধন চেক যোগে যিকোনো সময়তে উলিয়াব পাৰে ।
২/
বাণিজ্যিক
বেংকে
ঋণৰ যোগান ধৰে । বেংকৰ সঞ্চয়কাৰীয়ে আৱশ্যক মতে ঋণ লাভ কৰিব পাৰে
।
8. তলত উল্লেখ কৰা
প্ৰতিষ্ঠানসমূহে কি কাৰ্য সম্পাদন কৰে চমুকৈ লিখা ।
(ক)
আই ডি বি আই
(খ)
আঞ্চলিক গ্ৰাম্য বেংক
(গ)
কৃষি আৰু গ্ৰাম্য উন্নয়ন বেংক
(ঘ)
ভাৰতীয় ক্ষুদ্ৰ উদ্যোগ উন্নয়ন বেংক ।
উত্তৰ:- (ক) আই ডি বি আই (IDBI)-
ভাৰতীয় ঔদ্যোগিক উন্নয়ন বেংক ।
এই বেংকটো ১৯৬৮ চনত স্থাপন কৰা হৈছিল । ইয়াৰ
প্ৰধান কাৰ্যাৱলী হ’ল-
(i)
ঔদ্যোগিক প্ৰতিষ্ঠান সমূহলৈ বিত্তীয় সাহায্য প্ৰদান কৰা ।
(ii)
ঔদ্যোগিক উন্নয়নৰ সৈতে জড়িত প্ৰতিষ্ঠান সমূহৰ প্ৰসাৰতা বৃদ্ধিত
সহায় কৰে ।
(iii)
অৰ্থনৈতিকভাৱে পিছপৰা অঞ্চলসমূহৰ উদ্যোগিক ৰেহাই সুদৰ হাৰত এই
বেংকে ঋণ আগবঢ়াই ।
(iv)
বেংকটোৱে প্ৰশিক্ষণৰ জৰিয়তে উদ্যোগবাহীন জিলাসমূহত ঔদ্যোগিক
উদ্যম বৃদ্ধিৰ বাবে আগভাগ লয় ।
(খ)
আঞ্চলিক গ্যাম্যবেংক-১৯৭৫ চনত প্ৰথমতে ৫ টা আঞ্চলিক গ্ৰাম্য বেংক স্থাপন কৰা হয় ।
এই বেংকে সম্পাদন কৰা মূল কাম দুটা হ’ল-
(i)
গ্ৰাম্যাঞ্চলৰ বেপাৰী, মহাজনসকলৰপৰা অত্যধিক সুদ দি টকা ধাৰলৈ
লোৱা দুখীয়া খেতিয়ক গাওঁবাসীলৈ অতি কম সুদত টকা ধৰলৈ দিয়াত এই বেংকে সহায় কৰে ।
(ii)
দুখীয়া গাওঁবাসীক সঞ্চয়ৰ বাবে উৎসাহ প্ৰদান কৰি, ক্ষুদ্ৰ
সঞ্চয়কৰি, সংগ্ৰহ কৰি বিভিন্ন উৎপাদনসূলক কাৰ্যত সেই সঞ্চয় ব্যয় কৰা ব্যৱস্থা কৰে
।
(গ)
কৃষি আৰু গ্ৰাম্য উন্নয়নৰ ৰাষ্ট্ৰীয় বেংক- ১৯৮২ চনতে নাবাৰ্ডৰ (NABARD) স্তাপন কাৰ্য সম্পন্ন কৰা হৈছিল । গ্ৰামাঞ্চলৰঋণ দিয়া কাম-কাজৰ
বাবে ৰিজাৰ্ভ বেংকে যিবোৰ কাম-কাজ কৰিচিল এই সমুদায় কাৰ্যাৱলী বৰ্তমান নাবাৰ্ডলৈ
হস্তান্তৰ কৰা হৈছে । বৰ্তমান নাৰ্বাডৰ এনে ধৰণৰ-
(i)
গাওঁ অঞ্চলৰ যিবোৰ অনুষ্ঠান প্ৰতিষ্ঠান বিনিয়োগ আৰু উৎপাদনৰ
কামত জড়িত সেই সকলোবোৰ শীৰ্ষ বিত্তীয় যোগানকাৰী প্ৰতিষ্ঠান হ’ল
নাবাৰ্ড ।
(ii)
ঋণ প্ৰদান প্ৰক্ৰিয়া, আঁচনিৰ পুনৰীক্ষণ আৰু পৰ্যালোচনা
প্ৰশিক্ষণ আদিৰ সুদৃঢ় কৰাৰ বাবে নাবাৰ্ডে ব্যৱস্থা গ্ৰহণ কৰে ।
(iii)
সকলোবোৰ বিত্তিয় প্ৰতিষ্ঠান, ভাৰতৰ চৰকাৰ, ৰাজ্য চৰকাৰ, ৰিজাৰ্ভ
বেংক আদিৰ সৈতে নাবাৰ্ডে সমন্বই ৰক্ষা কৰে ।
(ঘ)ভাৰতীয়
ক্ষুদ্ৰ উদ্যোগ উন্নয়ন বেংক- ভাৰতৰ সংসদত ১৯৮৯ চনত ছিদবি (SIDBI) আইন খন গৃহীত হয় আৰু ১৯৯০ চনৰ পৰা ছিদবি আইনখন কাৰ্যকৰী কৰিবলৈ
হাতত লয় । লক্ষৌ চহৰত ছিদবিৰ মুখ্য কাৰ্যালয় অৱস্থিত কৰা হৈছিল ।
ছিদবিৰ প্ৰধান কাৰ্যাৱলী হ’ল-
(i) ক্ষুদ্ৰ উদ্যোগসমূহৰ বাবে উন্নত প্ৰযুক্তিবিদ্যা আৰু আধুনিকীৰণ
কৰী হয় ।
(ii) ক্ষুদ্ৰ উদ্যোগবোৰত উৎপাদিত সামগ্ৰীৰ বজাৰৰ সুবিধা কৰি দিয়া হয়
।
(iii) সৰু নগৰ এলেকাত হোৱা উদ্যোগসমূহত অধিক নিয়োগৰ ব্যৱস্থা কৰি,
গাঁৱৰ পৰা নগৰলৈ হোৱা বহিৰ্গমন ৰোধ কৰাৰ ব্যৱস্থা কৰে ।
(iv) বেংক, নিগম, উদ্যোগবোৰত অৰ্থ সাহায্য যোগান ধৰাত সহায় কৰে ।
Published by Lokesh Das
************